ÇOCUK PSİKOLOJİSİ

Çocukluk döneminde çocukların duygusal gelişimi şekil almaya hazır bir hamura benzer. Ebeveynlerin çocuğa -özellikle ilk 0-6 yaş aralığında- ilk temasları çocuğun ruh sağlığını şekillendirici niteliktedir. Bu dönemde verilen şekil, yansıtılan duygular ve ebeveyn tutumları çocuğun sonraki yaş dönemlerinde hayatının temelinde yer alır.

Yaş Dönemlerine Göre Çocuklarda Ruh Sağlığı Gelişimi

0-1 Yaş Dönemi: 0-1 yaş döneminde bir çocuğun temel ihtiyacı bakım, beslenmeyken aynı zamanda ebeveyn sevgisi ve ilgisidir. Yapılan birçok araştırmada görülen şu ki; çocuğun yaşamını devam ettirmesi için beslenme gibi sevgi ve ilgi de oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu bakım ve sevgi yeterince anneden çocuğa yansıtılmamış ise, çocuk ile duygusal temas az ise çocuğun yaşamını sürdürmesi oldukça güçtür.
0-2 Yaş Dönemi: 0-2 yaş döneminde çocuk annesi ile birlikte güvenli bağlanmayı deneyimler. Güvenli bağlanma; anne ve bebek arasında olan bir süreçtir. Bu süreçte sıcak, sevgi dolu ve güvenli bir bağ oluşur. Güvenli bağlanmayı deneyimleyen bebek 2-4 yaş döneminde güvenli ayrılmayı deneyimlemektir.
2-4 Yaş Dönemi: 2-4 yaş bir nevi ruhsal doğum ve keşif dönemi olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemde çocuk dış dünyayı, bir diğerini, kendi becerilerini ve isteklerini keşfetmeye başlar. Anne ve ben (biz) kavramından yavaş yavaş olarak “ben” kavramına dönüşmeye başlar. 2-4 yaş aralığında çocuklarda görülen davranışlar daha çok istediğini yapmak, birçok şeyi o an istemek, hayır kelimesini sıkça kullanma, seçimler yapma isteğinin artması gibi görülmektedir. Bu yaş döneminde çocuğun ihtiyaçları; dış dünyayı-çevreyi tanımak, gelişimine uygun sağlıklı sınırların konulması, seçimlerinin göz önünde bulundurulması, yeni şeyler keşfetmesine imkan sağlamak ve destekleyici yaklaşmak şeklinde ele alınabilir. Desteğin çekilmesi ve “sen yapamazsın” yaklaşımı çocuklarda engellenmişlik duygusu oluşturur ve öfke durumları görülür.
4-6 Yaş Dönemi: 4-6 yaş dönemi ise çocukların artık dış dünyayı daha iyi tanımaya başladığı, sosyal ortamlara dahil olduğu, meraklarının ve sorularının arttığı, cinsiyetini fark ettiği, öz bakım becerisinin arttığı ve sorumluluk duygusunu deneyimlediği yaş dönemidir. Bu yaş döneminde çocuğun girişimlerine karşı ebeveynin tutumları destekleyici nitelikte olmalıdır. Sınırlar daha çok kendine, bir başkasına ve çevreye zarar verebileceği durumlarda devreye girmelidir. Bu yaş döneminde çocuklara seçeneklerin sunulması ve seçimlerinin sonucunu deneyimlemesi “sorumluluk” duygusunu destekleyici niteliktedir. Aynı zamanda kendi yapabileceği aktivitelerde ve becerilerde (Örn. tuvalet temizliği, yemek yemek, kıyafetlerini/ayakkabısını giymek, kendi tercihlerinin olması ve uygulaması vb.) yanında olunması ve destekleyici yaklaşılması, kendi yapabileceklerine imkan tanınması çocuklarda özgüven duygusunu oldukça pekiştirmektedir.

Ebeveynlere Not:

Aslında çocukluk döneminde her yaş aralığına baktığımızda; ebeveynlerin kapsayıcı ve sevgi dolu olması, çocukların anlaşılması, destekleyici bir tutum sergilemesi, hem temel hem de duygusal ihtiyaçlarının görülmesi, güvenli bağlanmayı ve ayrılmayı sağlaması, sağlıklı ve tutarlı sınırlarının olması çocukluk psikolojisinden yaşlılık psikolojisine dek çocuğu yaşam boyu etkilemektedir.

Psk. Dan. Rana YANGIN